مروری بر نامگذاری‏‌های یک دهه اخیر توسط رهبر حکیم انقلاب، حاکی از اهمیت حوزه اقتصاد و نیز تولید به عنوان موتور محرک اقتصاد کشور دارد. به اذعان بسیاری از کارشناسان، ادامه مسیر فعلی در پیشرفت تولید، چندان کارساز نبوده و می‏بایست اقدام علمی و عملی برای اصلاح وضع موجود و استفاده از ظرفیت‏ها برای آغاز یک حرکت بزرگ، نمود. این حرکت بزرگ که توسط رهبر معظم انقلاب، «جهش تولید» نامیده شده است، دارای مشخصه‏ ها و پیش‏ نیازهایی است که در این نوشتار به آن پرداخته می‏شود.

معنای جهش تولید

ایجاد جهش در تولید و اقتصاد، دارای سوابق و تجربیات موفق و البته شکست در کشورهای تازه صنعتی شده در دنیاست. کشورهایی همچون ژاپن، کره جنوبی و چین، توفیقات قابل توجهی را در جهش در تولید کسب کرده و در بسیاری از حوزه‌‏های صنعتی، فاصله خود را با کشورهای پیشرو کاهش داده و در برخی موارد نیز، خود تبدیل به پیشتاز فناوری و صنعت شده‏‌اند. اگرچه تعریف واحدی نمی‏توان برای مفهوم «جهش تولید» ارائه نمود، اما عباراتی همچون 1) تلاش برای کاهش فاصله علمی، فناوری و صنعتی با کشورهای پیشرو، 2) نوآوری در صنعت و یافتن مسیرهای جدید و میانبر و 3) تلاش برای کسب جایگاه پیشتاز در علم، فناوری و صنعت در صحنه بین‏المللی، را می‏توان تعاریف قابل قبول از این مفهوم معرفی کرد.

نسبت «جهش تولید» و گام دوم انقلاب

رهبر معظم انقلاب، در بیانیه راهبردی گام دوم انقلاب مبادرت به ترسیم مسیر آینده انقلاب اسلامی کرده و اقدام برای تقویت کشور، از جمله مقاوم‏سازی اقتصاد با عزم جهادی جوانان با امید، با انگیزه و معتقد به باور «ما می‏توانیم» را یک ضرورت و در عین حال، رمز موفقیت در این حرکت معرفی می‏نمایند. ایشان ضمن اشاره به تجربیات گذشته کشور در فائق آمدن بر مسائل مهم، جوانان را به تعمیق شناخت خود از تاریخ و نیز ظرفیت‏های متراکم کشور برای برداشتن گام‏های بزرگ در مسیر پیشرف کشور، از جمله پیشرفت اقتصادی، دعوت می‏فرمایند. از این رو، می‏توان جهش تولید را یک هدف‏گذاری از جنس گام دوم انقلاب معرفی کرد.

مراحل و سیاست‏های «جهش تولید»

اگرچه پرداختن به مفهوم «جهش تولید» از سابقه نظری و تجربی کافی در کشور برخوردار نیست، اما مرور بیانات مقام معظم رهبری در حوزه جهش علم و فناوری در سالیان اخیر نشان می‏دهد می‏توان چهار مرحله اصلی مبتنی بر اندیشه معظم له، به شرح زیر ترسیم نمود:

شکل 1- مراحل جهش تولید

بر اساس شکل فوق و نیز تجربیات بین ‏المللی در حوزه جهش تولید، سیاست‏ها و اقدامات ذیل برای تحقق شعار سال پیشنهاد می‏شوند:

سیاست اصلی 1: یکپارچه ‏سازی و بسیج ظرفیت‏ها و توانمندی‏ها:

مدیریت قوی، متمرکز و تخصصی جهش تولید
مدیریت دانش و مستندسازی مسائل و راهکارهای فناورانه واحدهای تولیدی
ایجاد ثبات در تامین مواد اولیه واحدهای تولیدی
تجمیع فعالیت‏های تحقیق، مهندسی و توسعه
تخصیص بودجه پژوهش استان به جهش تولید
کمک به تشکیل شرکت‏های خصوصی و یکپارچه‏ کننده محصولات
کمک به توسعه بازار داخل و خارج شرکت‏ها
نظارت مستمر بر فرایند خرید ماشین ‏آلات و انتقال فناوری
ایجاد شبکه مشاوران حرفه ‏ای و فنی
ایجاد چشم‏ انداز تحقیق و توسعه در صنعت
کمک به شکل‏ گیری شرکت‏های دانش ‏بنیان جدید و کوچک حول صنایع اصلی با هدف تولید ماشین ‏آلات مورد نیاز صنایع بزرگ‏تر
اتخاذ سیاست‏های مالی و مالیاتی تشویقی زمان‏ دار و پلکانی برای حمایت از تولید بیشتر

سیاست اصلی 2: تقویت توانمندی‏های فنی و مهندسی:

شناسایی نیازهای واحدهای تولیدی به فناوری و ماشین‏ آلات مورد نیاز
شناسایی فناوری‏های کلیدی و گلوگاهی و برنامه ‏ریزی برای تسلط بر آن‏ها
شناسایی نحوه اکتساب فناوری‏های مورد نیاز
انجام مستمر پیمایش نوآوری و حمایت از صنعتگران نوآور
برگزاری دوره‏های آموزشی و مهارتی برای صنعتگران و کارکنان صنعتی
کمک به حل مسائل فرایندی و مدیریتی، کاهش هزینه‏ ها و افزایش بهره ‏وری
تقویت تیم‏های نگهداری، تعمیرات، مهندسی معکوس و کپی‏ کاری

سیاست اصلی 3: تمرکز بر خلق فرصت‏های جدید:

رصد فرصت‏های جدید فناورانه و تولید در دنیا
جذب سرمایه‏‌گذاران خارجی مشروط به ایجاد فرصت‏های جدید برای شرکت‏های داخلی